Elke laatste zaterdag van april wordt in de Kop van Overijssel de Mattenschippersrace gehouden. Klassieke platbodems melden zich dan in Blokzijl aan de start voor een ‘kleintje Strontrace’, zoals de Mattenschippersrace ook wel wordt genoemd. Zeilen, bomen en jagen zijn de enige toegestane vormen van voortbewegen. Dat stelt zware eisen aan het vakmanschap van schippers én bemanning: wie de uitdaging aandurft kan zelfs aanmonsteren als opstapper!
De Mattenschippersrace is een zeilwedstrijd voor traditionele zeilende vrachtschepen. De deelnemers moeten zeilend het ‘rondje Zwartsluis’ afleggen. Vanuit Blokzijl voert de race over het Giethoornse Meer, Jonen en de Beulaker Wijde via de Blauwe Hand en Beukers naar Zwartsluis. Daar moeten de deelnemers een speciale opdracht uitvoeren; die opdracht heeft altijd iets te maken met de oorsprong van deze race: het vervaardigen van matten. Pas daarna mogen de deelnemers de terugtocht naar Blokzijl aanvaarden. Het parcours brengt hen via het Zwarte Water, Kadoelen en Vollenhove terug in het mooie voormalige Zuiderzeestadje. Afhankelijk van de windrichting kan de wedstrijd ook in omgekeerde richting worden gevaren.
Matten venten rond de Zuiderzee
In de tweede helft van de 19de eeuw lagen er in de haven van Blokzijl nog meer dan zestig echte mattenschepen. Speciaal voor dit doel was het Blokzijler Jacht ontworpen: een fraai gelijnd scheepje van 14 meter lang, 4 meter breed en een holte van 1,75 meter. Het bruto tonnage bedroeg zo’n 32 ton, het netto tonnage 24 ton.
De mattenschippers . voortgekomen uit de geslachten van mattenmakers en beurtschippers – namen in het vroege voorjaar matten aan boord om ze uit te venten in allerlei plaatsen aan de overkant van de Zuiderzee. Ieder familie had zo zijn eigen ‘mattenland’. Eén van die schippers was een voorvader van Lens Nekeman, directeur van Interfloor in Zwartsluis en om deze bijzondere reden hoofdsponsor van de Mattenschippersrace.
De strijd om de hoofdprijs, een stevige vaarboom als wisseltrofee, is elk jaar hevig. De spanning van de race wordt nog verhoogd door het feit dat de deelnemers in een lichte en een zware klasse worden ingedeeld. De zware klasse start zeven kwartier eerder, waardoor de schepen in de lichte klasse er een ware inhaalrace van moeten maken. De praktijk leert dat de wat lichtere schepen vaak in het voordeel zijn, maar bij een gunstige, stevige wind maken ook enkele zwaardere schepen een serieuze kans.
In 2008 wist De Kapriool als eerste zware schip ooit de race te winnen.
De eerste Mattenschippersrace werd gehouden in 1997.
In 2001 moest de wedstrijd worden afgelast in verband met de MKZ-crisis.